rowena77 |
Wys³any: Czw 11:59, 31 Sty 2008 Temat postu: Zamrozeni ludzie... |
|
Zamro¿eni Ludzie
Marzenna Kuciñska
Tekst jest czê¶ci± cyklu publikowanego w miesiêczniku Charaktery (2002-3) oraz w ksi±¿eczce Gdzie siê podzia³o moje dzieciñstwo?
Wiêkszo¶æ Doros³ych Dzieci Alkoholików do¶wiadcza problemów emocjonalnych. Jedni lecz± siê z powodu nawracaj±cej depresji, inni z powodu nerwicy. S± tacy, którzy przychodz± do psychoterapeuty i mówi±: "Nic nie czujê" lub "Mam kochaj±c± rodzinê i wszystko mi siê dobrze uk³ada, ale wci±¿ wraca do mnie to, co czu³em w domu: lêk, ¿e to wszystko stracê, z³o¶æ bez powodu. Nie rozumiem tego". Timmen L.Cermak i Jacques Rutzky pisz± ("Czas uzdrowiæ w³asne ¿ycia", 1996): "Uczucia same w sobie rzadko bywaj± ¼ród³em problemów. Jest nim natomiast niew³a¶ciwy stosunek do uczuæ, które powoduje, ¿e traumatyczne prze¿ycia nie przestaj± prze¶ladowaæ ludzi w ich dalszym ¿yciu".
Dzieci, które wychowa³y siê w rodzinach, gdzie nadu¿ywano alkoholu, przechodz± swoisty trening w sposobach radzenia sobie z emocjami. Zdarza siê, ¿e ju¿ we wczesnym okresie swojego ¿ycia nara¿one s± na bardzo silne do¶wiadczenia emocjonalne, pomimo ¿e ich mechanizmy obronne nie s± jeszcze zbyt dojrza³e. Do tych do¶wiadczeñ wywo³uj±cych ekstremalne emocje mo¿na zaliczyæ miêdzy innymi k³ótnie(krzyki, bójki najbli¿szych i wyzwiska), zaniedbywanie podstawowych potrzeb fizycznych( np. g³ód, zimno, niezmieniane pieluszki) czy poczucie zagro¿enia. Dziecko w takich sytuacjach prze¿ywa mieszankê trudnych uczuæ, takich jak lêk, gniew i bezradno¶æ. Zwykle pozostaje z nimi samo, gdy¿ najbli¿szych nie ma lub s± sprawcami sytuacji wywo³uj±cej ten nieprzyjemny stan. Do¶wiadcza poczucia krzywdy, choæ najczê¶ciej nie u¶wiadamia sobie tego. Dziecko radzi sobie z prze¿ywanym stanem ró¿nie, w zale¿no¶ci od temperamentu i stopnia dojrza³o¶ci jego mechanizmów obronnych.
Zdaniem Jerzego Melibrudy ("Pu³apka niewybaczonej krzywdy", 1997), im wcze¶niej w ¿yciu dziecka mia³y miejsce takie do¶wiadczenia, tym wyra¼niejsze jest ukszta³towanie siê jednego z dwóch obchodzenia siê z emocjami: zamro¿enia lub nadwra¿liwo¶ci emocjonalnej. Niektóre dzieci na silny krzyk czy nag³e zagro¿enie reaguj± zastygniêciem. Inne potrafi± zamroziæ reakcje emocjonaln± jakby jej nie by³o. W ka¿dym razie na zewn±trz nie widaæ prze¿ywanego stanu. Takie dzieci szybko siê ucz±, ¿e lepiej nic nie czuæ, gdy¿ uczucia s± bolesne i przeszkadzaj± w dzia³aniu. Odciêcie emocji, zamro¿enie cia³a tak, by nie pojawi³y siê w zachowaniu ¿adne czytelne reakcje, u³atwia dziecku poradzenie sobie w sytuacji zagra¿aj±cej.
Inne dzieci, czuj±c napiêcie ( a sytuacji wywo³uj±cych je jest w rodzinach alkoholowych wiele), natychmiast wyra¿aj± je na zewn±trz p³aczem albo krzykiem. Czêsto s± postrzegane jako nadpobudliwe lub nadwra¿liwe emocjonalnie. Silne napiêcie mo¿e znajdowaæ uj¶cie w czynno¶ciach kompulsywnych czy innych objawach nerwicowych. Czasem dzieci takie trafiaj± wcze¶nie do psychologa i mog± byæ leczone z powodu silnej nerwicy.
Niektóre dzieci radz± sobie z trudnymi emocjami, zamieniaj±c je na ³atwiejsze do prze¿ywania. Adam jest na przyk³ad chronicznym z³o¶nikiem - gdy czuje siê niepewnie, gdy bywa wystraszony albo zmêczony, natychmiast wpada w z³o¶æ. Bogdana natomiast wszyscy postrzegaj± jako zalêknionego i niepewnego, poniewa¿ strach to jedyna reakcja jak± ujawnia. Dopiero na terapii ka¿dy z nich odkrywa bogactwo prze¿ywanych stanów. Manipulowanie doznawanymi uczuciami chroni ich od prze¿ywania tego, czego nie chc± do¶wiadczaæ.
Typowymi sposobami radzenia sobie przez dzieci z rodzin alkoholowych z trudnymi emocjami s±: zepchniêcie uczuæ do pod¶wiadomo¶ci, pomniejszanie ich lub zaprzeczanie, nierozpoznawanie ich (nienazywanie) i mylenie z my¶lami (np. "Czujê, ¿e nie chcecie ze mn± rozmawiaæ i mnie nie lubicie"). A owe trudne emocje to najczê¶ciej wstyd, poczucie winy, gniew, smutek i strach.
Uczucia wstydu najsilniej do¶wiadczaj± ludzie, którzy wychowali siê w rodzinach zaburzonych w sposób widoczny dla otoczenia. Kiedy wszyscy widzieli pijanego ojca i wiedzieli, z jakiej rodziny siê pochodzi. Czasem takie osoby czuj± siê napiêtnowane, ska¿one faktem, ¿e ich rodzic pi³. Dlatego tak trudno im, mimo oczywistych faktów, nazwaæ swojego ojca alkoholikiem. Zastanawiaj± siê: "Bo w jakim ¶wietle mnie to stawia?".
Czêsto dziecko alkoholików prze¿ywa tak¿e swoiste poczucie odpowiedzialno¶ci za na³óg rodzica. My¶li, ¿e ojciec pije, gdy¿ ono jest niegrzeczne, ¼le siê uczy lub co¶ robi nie tak. Zdarza siê ¿e tego typu zarzuty s³yszy od bliskich, co wzmacnia poczucie winy.
Kiedy DDA zaczynaj± przygl±daæ siê swoim do¶wiadczeniom z dzieciñstwa, zwykle pojawia siê lêk: lêk przed wspomnieniami, lêk zapamiêtany z gro¼nych sytuacji, lêk przed tym, co odkryj± o sobie. Ludzie ró¿ni± siê poziomem lêku, ale doro¶li, którzy wychowywali siê w rodzinach alkoholowych, nosz± go w sobie du¿o. Nie zawsze jest on widoczny. Czêsto bywa starannie ukrywany i pojawia siê jedynie w bliskich zwi±zkach. Mo¿e byæ te¿ zamieniany na inne uczucie, na przyk³ad z³o¶æ, która daje wiêcej energii i si³y, pomaga radziæ sobie z bezradno¶ci±. W dzieciñstwie lêk by³ niejednokrotnie podstawow± informacj± o zagro¿eniu, pozwalaj±c± go unikn±æ. Niestety w ¿yciu doros³ym czê¶ciej pojawia siê w postaci fobii, lêków przed autorytetami i prze³o¿onymi, co znacznie utrudnia dojrza³e funkcjonowanie.
Gniew jest naturaln± reakcj± na krzywdê naszych bliskich. Zatem kiedy DDA u¶wiadamia sobie w³asne krzywdy i zaniedbania, pojawiaj± siê poczucie niesprawiedliwo¶ci, bunt przeciwko temu, co kiedy¶ siê sta³o, i ró¿ne odmiany gniewu. Praca z uczuciem gniewu jest trudna. Ludzie, wiedz±, co siê dzieje, gdy kto¶ prze¿ywa negatywne emocje w sposób niekontrolowany, zwykle unikaj± wszelkiej z³o¶ci. Kojarz± j± z agresj± i przemoc±. Trudno im uwierzyæ, ¿e z³o¶æ czy gniew mog± wnosiæ cokolwiek konstruktywnego. I rzadko ³±cz± swoj± melancholiê z uczuciem, którego - jak twierdz± - nie czuj±.
Chyba wszystkie Doros³e Dzieci Alkoholików znaj± uczucie zalegaj±cego smutku. Niewiele z nich leczy siê jednak z powodu depresji. Smutek bezpowrotnej straty, dzieciêce roz¿alenie, kiedy najchêtniej schowa³oby siê pod ko³dr± przed ca³ym ¶wiatem, i poczucie osamotnienia - zwi±zane s± z jak±¶ form± opuszczenia, której siê dozna³o. Dziecko czuje siê opuszczone, gdy ma niepe³na rodzinê, ale tak¿e gdy d³ugo jest samo w domu albo gdy permanentnie nie ma nikogo, kto po¶wiêci³by mu czas i uwagê. Ka¿dy z nas nosi wspomnienia, które wywo³uj± w nim g³êboki smutek. DDA maj± takich wspomnieñ du¿o.
Wiele Doros³ych Dzieci Alkoholików wyra¿a przekonanie, ¿e uczucia mo¿na w pe³ni kontrolowaæ. Prze¶wiadczenie: wszystko albo nic (albo mam ca³kowit± kontrolê, czyli to, co czujê, zale¿y jedynie od mojej woli, albo nie mam ¿adnej kontroli nad swoimi emocjami) - jest jednak z³udzeniem. Pe³na samokontrola i brak samokontroli w sferze uczuæ to bieguny braku tych samych umiejêtno¶ci: adekwatnego korzystania z w³asnej sfery emocjonalnej. Mo¿liwa jest oczywi¶cie kontrola ¶wiadomo¶ci i wyra¿ania uczuæ. Ale nie mo¿na kontrolowaæ pojawiania siê uczuæ. Zwiêkszaj±c ¶wiadomo¶æ tego, co siê prze¿ywa, mo¿na to wyraziæ albo nie - zgodnie ze swoj± wol±.
Efektem zmian w reakcjach emocjonalnych u dzieci z rodzin alkoholowych bywa postawa obronna wobec ¿ycia i ludzi. Cz³owiek taki ¿yje w ci±g³ym napiêciu, które wi±¿e siê z przekonaniem, ¿e ¶wiat i ludzie s± do niego wrogo nastawieni, a on nie ma na to wp³ywu. Mo¿e tylko trwaæ w ci±g³ym oczekiwaniu na co¶ nieprzyjemnego, co na pewno siê wydarzy (np. atak, nieszczê¶cie, agresja). Celem takiej osoby jest przetrwanie. Trudno jej byæ otwart± i ufn±. To oznacza dla niej bezradno¶æ i wystawienie na atak. |
|